The History of the Jotes Company from the State Archive in Lódz: J. Strzelczyk Machine Tool Factory in Lódz, 'Jotes' Grinding Machine Factory in Lódz

The Polish 'Jotes' company was founded by the John family. Joseph John had run an iron foundry since 1866 and later established a machine factory. Between the wars, it was one of the largest companies of its kind in the region. In the 1930s, the company was officially named Spólka Akcyjna Budowy Transmisja i Maszyn i Odlewnia Zelaz J. John in Lódz.
During World War II, production was repurposed for the German Third Reich army. In 1945, after the war, the company's properties at Piotrkowska 213-221 and Rzgowska 132/134 were placed under compulsory Communist state administration. W. Krusche's Machine Tool Factory and Iron Foundry in Pabianice and other minor companies were also taken over.
The Jozef Strzelczyk State Machine Tool Factory in Lódz was established, and in 1948, the Jozef Strzelczyk Mechanical Plant in Lódz was founded. The patron, Jozef Strzelczyk, was a communist soldier in the Polish Army, a workers' delegate in Lódz, who fought in the Spanish Civil War and was killed during World War II. Authorities claimed he had worked at J. John's plant, although this is controversial with no evidence to support it.
Until 1948, bases of milling machines were manufactured, accounting for a significant percentage of pre-war production with, concurrently, the manufacture of boilers, heat sinks, lathes, and drills for industrial applications. In 1949, the pre-war company's assets were officially taken over, incorporating several smaller firms, including the former Krusche company and J. Jersak's Pabianice factory. Grinding machines, which became the company's trademark, represented an increasing share of production.
By 1953, the plant was specialising in grinding machines - both under Soviet licenses and of  their own designs - and the successful export of machines began. Based on this success, in 1964 the Company received the Badge of Honour of the City of Lódz.
The first grinder designed from scratch at the factory was the SWA-25 universal roll grinder, production of which began in 1959. By 1961, exports to China and Yugoslavia had started and by 1963, 30% of products were exported globally, including outside the communist bloc. The production of grinders led to a reorganization of the network of cooperating companies with electric motors initially supplied by the Construction and Experimental Plant of the Electrical Machine Industry in Katowice - and later by the Warsaw-based M-18 Works.
Despite successes, the second half of the 1960s was challenging due to underinvestment, stoppages at the Machinery Industry Association level, and organizational errors. The situation improved when political authorities realized the necessity of domestic grinders, leading to modernization and reorganization of the industry.
The plant couldn't expand on its existing property, leading to a search for a new location. The chosen site was in Dabrowa Przemyslowa, with construction starting in spring 1968. The modern plant at 7/9 Papiernicza Street opened in 1970, despite delays due to heat system connection issues. In the same year, the 'Ponar-Jotes' Combination of Abrasive Machine Tools and Tools was established. The structure included six factories, an experimental plant, and a sales office, employing around 6,000 people, with 25% at Papiernicza Street - the Strzelczyk plant being the largest and most important. In 1973, the industrial diamond processing and tool production department was established at the Wólczanska Street plant.
The iron foundry in Koluszki (Plant No. 3) was an important element and talks about a new foundry began in 1963, with the Strzelczyk Plant as the main investor. Due to a lack of funds, poor organization, and bureaucratic obstacles, the foundry opened only in 1978. After the company moved to Dabrowa, the old foundry at Piotrkowska Street, with insufficient capacity, was still operating.
In 1971, a Research and Development Centre was established. Investments led to a complete overhaul of the product range by the mid-1970s, producing 20 basic varieties in several variants. The company satisfied 60% of domestic demand for grinding machines, producing machine tools for 'Majed' in Lódz and Fiat 126p cars at FSO in Warsaw or tractors at 'Ursus'.
In the 1980s, 'Jotes' was the country's largest factory of specialist grinders and one of the largest in Europe. The industrial hall at Dabrowa was about two hectares in size. Despite strategic importance, the plant was hit hard by the 1980s crisis, with workers earning less than in other industries. The company lagged behind Western plants. CNC machine tool technology was mastered only by the late 1980s, producing machines for wind turbine components.
In 1990, the plant was named Fabryka Szlifierek 'Jotes' and remained state-owned. In 1992, a joint-stock company was established under state control. In 2011, Complex S.A. bought the 'Jotes' company, already in a poor financial situation. The company was modernized and sold, now operating as part of Redwood Holding.

*******************************************
Przedsiebiorstwo utworzono na bazie firmy rodziny Johnów, której senior Józef prowadzil od 1866 roku odlewnie zelaza, a pózniej równiez fabryke maszyn. W okresie miedzywojennym bylo to jedno z najwiekszych przedsiebiorstw tego rodzaju w regionie. W latach 30. XX wieku oficjalna nazwa firmy brzmiala: Spólka Akcyjna Budowy Transmisji i Maszyn i Odlewni Zelaza J. John w Lodzi. W czasie II wojny swiatowej produkcje podporzadkowano potrzebom armii III Rzeszy. Po zakonczeniu wojny, w 1945 roku, objeto przymusowym zarzadem panstwowym nieruchomosci wspomnianej firmy pod adresami Piotrkowska 213-221 oraz Rzgowska 132/134. Przejeto równiez Fabryke Obrabiarek i Odlewnie Zeliwa W. Krusche w Pabianicach (ul. Laska 3) oraz pomniejsze firmy.

Wkrótce powolano Panstwowa Fabryke Obrabiarek im. Józefa Strzelczyka w Lodzi, a w 1948 roku Zaklady Mechaniczne im. Józefa Strzelczyka w Lodzi. Patron byl zolnierzem Wojska Polskiego, delegatem robotniczym w Lodzi, komunista. Walczyl w wojnie domowej w Hiszpanii, zginal w czasie II wojny swiatowej. Wedlug wersji historii prezentowanej przez ówczesne wladze Strzelczyk pracowal wczesniej w zakladach J. Johna, chociaz jest to dosc kontrowersyjne, bowiem brak na to jakichkolwiek dowodów.
Do 1948 roku wytwarzano wciaz podstawy mlynskie, które jeszcze przed wojna stanowily znaczny procent produkcji. Równolegle rozpoczeto wytwarzanie kotlów, radiatorów, tokarek i wiertarek, glównie z mysla o zastosowaniach przemyslowych. W 1949 roku przejeto oficjalnie majatek przedwojennej firmy, wlaczono równiez kilka mniejszych, m.in. dawna firme Kruschego oraz pabianicka fabryke J. Jersaka. Coraz wiekszy udzial w wytwarzanych wyrobach mialy szlifierki, które szybko staly sie znakiem rozpoznawczym przedsiebiorstwa.

Od 1953 roku zaklad specjalizowal sie w szlifierkach, zarówno produkowanych na licencji z ZSRR, jak i wlasnej konstrukcji. Przedsiebiorstwo z powodzeniem eksportowalo swoje wyroby. W 1964 roku przyznano firmie Odznake Honorowa miasta Lodzi.

Pierwsza szlifierka zaprojektowana od zera w zakladach byla uniwersalna szlifierka do walków SWA-25, której produkcja ruszyla w 1959 roku. W 1961 roku rozpoczeto ich eksport do Chinskiej Republiki Ludowej i Jugoslawii. Na podstawie tej szlifierki powstaly kolejne konstrukcje, które z powodzeniem stosowano w krajach bloku socjalistycznego. Zwiekszano eksport tak, ze w 1963 roku az 30% wyrobów wyjezdzalo do innych krajów, równiez spoza bloku. Produkcja szlifierek wiazala sie z reorganizacja sieci kooperantów. Poczatkowo silniki dla lódzkiego zakladu dostarczano z Zakladów Konstrukcyjno-Doswiadczalnych Przemyslu Maszyn Elektrycznych w Katowicach, które byly jednak niedostosowane do takich zadan. Pózniejsze zamówienia realizowaly Warszawskie Zaklady M-18.

Pomimo powyzszych sukcesów druga polowa lat 60. nie byl dla przedsiebiorstwa latwa - ze wzgledu na niedoinwestowanie, przestoje na poziomie Zjednoczenia Przemyslu Maszynowego i bledy organizacyjne wyroby „Strzelczyka" nie odpowiadaly juz ówczesnym wymaganiom. Sytuacja zmienila sie dopiero wtedy, gdy wladze polityczne zauwazyly, ze polskie przedsiebiorstwa musialy zamawiac szlifierki za granica wobec braku odpowiedników krajowych. Byl to jeden z bodzców do unowoczesnienia i reorganizacji calej branzy.

Coraz bardziej widoczny byl tez brak mozliwosci rozwoju zakladu na istniejacej nieruchomosci. Juz od czasów przedwojennych istnialy plany przedluzenia al. Kosciuszki przez srodek dzialki ciagnacej sie od ul. Piotrkowskiej do ul. Wólczanskiej. Taki obrót spraw wymusil poszukiwania nowej lokalizacji. Wybrano obszerny plac na budowanej wtedy Dabrowie Przemyslowej. Byl to jeden z pierwszych zakladów w tym miejscu - budowe rozpoczeto wiosna 1968 roku. Hale wzniesiono z prefabrykatów, przywozonych z bazy materialowej na Zabiencu. Projekt fabryki powstal w biurach lódzkiego „Prozametu".

Nowoczesny zaklad przy ul. Papierniczej 7/9 otworzono w 1970 roku. Wystapily jednak pewne opóznienia z powodu klopotów z podlaczeniem ciepla systemowego. W tym samym roku powolano Kombinat Obrabiarek i Narzedzi do Obróbki Sciernej „Ponar-Jotes". Sama nazwa „Jotes" pojawila sie juz wczesniej, jeszcze w latach 60.

W ramach nowej struktury zmiescilo sie szesc fabryk, zaklad doswiadczalny oraz biuro sprzedazy. Lacznie zatrudniano az 6 tys. osób, z czego niemal ¼ pracowala przy ul. Papierniczej. Zaklad Strzelczyka byl w tej strukturze wiodacy. W zakladach przy ul. Wólczanskiej, którym przydzielono litere „B", powstal w 1973 roku wydzial obróbki diamentów przemyslowych i produkcji narzedzi.

Do istotnych elementów kombinatu nalezala odlewnia zelaza w Koluszkach (Zaklad Nr 3). Rozmowy na temat budowy nowej odlewni w Polsce toczyly sie od 1963 roku i od poczatku glównym inwestorem mialy byc Zaklady im. Strzelczyka. Na skutek braku funduszy, slabej organizacji i przeszkód biurokratycznych odlewnie otwarto dopiero w 1978 roku. Inwestycja byla o tyle istotna, ze po przeprowadzce przedsiebiorstwa na Dabrowe, przy ulicy Piotrkowskiej wciaz dzialala stara odlewnia, której moce produkcyjne byly dalece niewystarczajace.

W 1971 roku powolano przy zakladzie Osrodek Badawczo-Rozwojowy. Dzieki duzym nakladom na tym polu w polowie lat 70. udalo sie calkowicie wymienic asortyment produkowanych obrabiarek - odtad realizowano 20 podstawowych odmian, a kazda w kilku wariantach. Przedsiebiorstwo bylo w stanie zaspokoic krajowe zapotrzebowanie na szlifierki w 60%. Wytwarzalo m. in. obrabiarki dla lódzkiego „Majedu" oraz na potrzeby produkcji Fiata 126p w warszawskiej FSO czy tez ciagników w „Ursusie".
W latach 80. „Jotes" byl najwieksza w kraju fabryka szlifierek specjalistycznych i jedna z najwiekszych w Europie. Hala przemyslowa na Dabrowie miala okolo dwóch hektarów. Pomimo tego, ze zaklad wytwarzal bardzo istotne wyroby z punktu widzenia strategicznego, mocno dotknal go kryzys lat 80. W polowie dekady robotnicy przedsiebiorstwa zarabiali nawet mniej niz na podobnych stanowiskach w innych branzach. Przedsiebiorstwo pozostawalo tez w tyle za podobnymi zakladami na Zachodzie. Technologie obrabiarek sterowanych numerycznie opanowano dopiero pod koniec lat 80. Produkowano wtedy maszyny do produkcji elementów turbin wiatrowych.

W 1990 roku zaklad przyjal nazwe Fabryka Szlifierek „Jotes" i pozostal w rekach panstwowych. W 1992 roku powolano spólke akcyjna, funkcjonujaca wciaz pod kontrola panstwa. Dopiero w 2011 roku firma Complex S.A. zakupila firme „Jotes", która byla juz w bardzo zlej sytuacji finansowej. Przedsiebiorstwo uleglo modernizacji, nastepnie je sprzedano. Obecnie dziala w ramach firmy Redwood Holding.

Bibliografia:
Archiwum Panstwowe w Lodzi: Fabryka Obrabiarek im. J. Strzelczyka w Lodzi, Fabryka Szlifierek „Jotes" w Lodzi
„Dziennik Lódzki" 1945-1989